Piaski … Nowa Karczma … Krynica Morska

Piaski … Nowa Karczma … Krynica Morska

Czasami mamy ochotę pojechać rowerami „kawałek” dalej, tym razem skorzystaliśmy z wersji kombinowanej. Załadowanym rowerami autem na przekop Mierzei Wiślanej i dalej na „koniec świata” – do Piasków.
No może nie koniecznie. Do Piasków ale jako Nowa Karczma czyli do Krynicy Morskiej – trochę to skomplikowane ale da się wyjaśnić.
Piaski to tylko nazwa potoczna, właściwa nazwa to Nowa Karczma, począwszy aż od 1948 roku. Od 1991 roku Nowa Karczma znajduje się w granicach administracyjnych, miasta Krynica Morska. Oczywiście cały czas używana jest nazwa Piaski. Powodów naszej wycieczki było kilka, najważniejszy to ruch i sprawność, później to, że dawno tam nie byliśmy oraz ciekawość … ciekawość związana z mennonitami (o tym później).
Nasza cała trasa z przekopu, przewidywała dojazd tylko do Piasków ale kilkukrotnie mijając się z sympatyczną parą rowerzystów, zmieniliśmy zdanie.
Pytając się, gdzie jedziecie odpowiedzieli, że „na sam koniec”. Koniec oznaczał oczywiście granicę naszego państwa z Federacją Rosyjską na Mierzei Wiślanej (raptem 3,5 km dalej w linii prostej od Piasków) więc pojechaliśmy i my.
Pisząc o trasie rowerowej muszę podkreślić to, że jechaliśmy tylko trasą rowerową R10, żadnymi asfaltami (choć część drogi rowerowej, też była asfaltowa ale to co innego). „Podkreślenie” jest tylko dlatego, że nie mogę zrozumieć dlaczego ciągle, jadąc czy to z wycieczkami na Mierzeję czy jadąc prywatnie, zawsze mijam po kilku rowerzystów, którzy mają za nic bezpieczeństwo swoje i innych a także „niestety”, są zwykłymi zawalidrogami.
Po drodze króciutki przystanek na Ptasim Pikniku (drugi dzień, 06.10.2024) przy Leśniczówce Piaski.
Po przejechaniu 10,5 km - granica rosyjska, zagrodzona szlabanem z całą masą zakazów i nakazów, płot z siatki metalowej z przerwą od piasku, tak aby mogły swobodnie przemieszczać się dziki, żadnych zasieków. Granica lądowa Polski na Mierzei Wiślanej wynosi dokładnie 850 metrów.
Patrol straży granicznej, służył bardziej za „informację turystyczną” niż jako ochrona granicy. Każdy kto zbliżał się do szlabanu z ciekawości podchodził do sympatycznych pograniczników i zadawał „sto tysięcy” pytań. Jedną z odpowiedzi było to, że za szlabanem jest jeszcze strefa należąca do Polski o szerokości  ok. 350 metrów a dalej już Rosja.
Na plaży kilka osób kręcących się w pobliżu wbitych słupków gdzie oczywiście zawsze znajdzie się jakiś „miłośnik” przekraczania zakazów. Nie inaczej było i tym razem, no przecież trzeba zrobić kilka kroków na obcej ziemi.
Wracając do zamierzonego celu (nieco pokrętną drogą) czyli  Piasków, na chwilę zatrzymaliśmy się przy wieży PO-31 (SG) [811] czyli przy Obiekcie Zautomatyzowanego Systemu Radarowego Nadzoru polskich obszarów morskich (ZSRN). Nie było tego w naszych planach, dlatego też umknęło nam dawne stanowisko niemieckiego radaru Luftwaffe FuMG-65 Würzburg-Riese o kryptonimie Pirol (Funkmeßstellung 2. Ordnung Pirol). Zadaniem radaru było naprowadzanie artylerii przeciwlotniczej. Obecnie pozostała tylko betonowa podstawa na planie sześciokąta, która znajduje się w niewielkiej odległości od współczesnego radaru.
Tuz przed Piaskami mijamy „dziwną” budowlę w środku lasu, obecnie siedziba ZHR Okręg Staropolski (z siedzibą w Pionkach, k. Radomia), Baza obozowa „Latarnia”. Jest to pozostałość po dawnej Stacji Ratownictwa Morskiego, które powstawały w XIX wieku z inicjatywy Niemieckiego Towarzystwa Ratowania Rozbitków Morskich. Zresztą kolejna mylna wiadomość, która przewija się w różnych informatorach – mówiąca jakoby w tym miejscu była latarnia morska. Bardziej wieża dobudowana obok, mogła służyć jako punkt orientacyjny.
No i wreszcie Piaski.
Jako, że byliśmy gośćmi w tym miejscu, przywitały nas oczywiście … trzy dziki, które pochrumkując, mając nas w nosie, przetruptały sobie swobodnie koło nas.
Zanim dotrzemy do cmentarza parafialnego … nieco historii.
W 1429 (1428?) roku Henryk Hold, wielki szpitalnik, komtur elbląski nadał Hannosowi karczmę w in Newen Kruge, która była ulokowana 2 km na wschód od dzisiejszej wsi.
Wtedy to wtedy osada powstała przy karczmie, w której stało niewiele domków.
W 1452 r. osada wchodziła w skład parafii Scheute (obecnie ok. 4.30 km za rosyjską granicą, nieistniejąca), której kościół w końcu XVI w. został wraz z wsią zasypany przez wydmy.
W tamtych czasach wielokrotnie przenoszono karczmy i wsie ze względu na duże zapiaszczenie, tak więc dwie osady – Scheute i Schmergrube, na zawsze znalazły się całkowicie pod piaskiem.
Z informacji źródłowych wynika, że do pocz. XVI wieku, przy karczmach w Skowronkach, Przebrnie, Łysicy, Schmergrube, Ptaszkowie, Nowej Karczmie czy Narmeln, funkcjonowały również osiedla rybackie. Cóż by znaczyła sama karczma bez rybaków.
Musimy wiedzieć także, że dzisiejsza Nowa Karczma leży 2 km na zachód od poprzedniego stanowiska, czyli dzisiejsze Ptaszkowo (niem. Vöglers).
Wieś Neudorf (Nowa Karczma) wraz z karczmą była wsią zagrodniczą na prawie lubeckim.
W starym oknie nowego kościoła w Nowej Karczmie znajdował się znamienny napis;
templum hocce extructum ast anno Chisto 1563 (Świątynia ta została zbudowana w roku Chrystusowym 1563). W 1583 roku kościół należy wyłącznie do luteran, tak że wizytator … nie odważył się odwiedzić tych kościołów, tak mocno były trzymane w luteranizmie.
Przyjmuje się, że pierwsze erygowanie parafii w Alt Neukrug było przed 1600 r., a w Neukrug na czas reformacji w 1604 r.
Kolejną świątynię wzniesiono w 1744 r., ponieważ poprzednia uległa zniszczeniu,
a odnowiona w 1653 r., zagrożona przez piaski nie nadawała się do użytku w 1743 r.
Zbudowany w 1744 r. kościół przetrwał do 1825 r., powiększony w 1844 r. Świątynia była połączona z Przebrnem w latach 1626 oraz 1820-1853. Ewangelicki kaznodzieja Tomasz Kleinschmidt osadzony w tej wsi w 1604 r. dzierżył ten urząd przez 47 lat (do 1651).
W Piaskach była wzmiankowana w 1808 r., niewielka drewniana kaplica, którą także pochłonął piasek. Jednakże już w dniu 26 października 1884r. postawiono nowy prosty kościół, kosztujący 14 tys. marek. Zniszczony po II wojnie światowej. W 1890 r. proboszcz w Piaskach/Nowa Karczma był także proboszczem w Przebrnie ale posiadał do pomocy wikariusza.
Po II wojnie światowej, 11 lipca 1974 r. otworzono parafię p.w. Matki Bożej Gwiazdy Morza. w Krynicy Morskiej, w której znalazły się Piaski. Wreszcie 14 września 1992 r. w Piaskach powstała parafia dla tej wsi. Od 1996 roku zarządzana obecnie przez Michalitów (zgromadzenie/wspólnota Św. Michała Archanioła).
Jeżeli chodzi o przedwojenną przynależność obecnej Nowej Karczmy, jest ona dość skomplikowana i wyglądała następująco:
Po 1466 roku, kiedy tym obszarem zarządzał wtedy Zakon Krzyżacki, Mierzeja Wiślana, oprócz wschodniego cypla przechodzi  w posiadanie miasta Gdańska (do Przebrna), północno-wschodni cypel Mierzei został włączony do Prus Książęcych (od 1701 już jako Królestwo Prus) do osady Narmeln (też nazwa Polski, teraz już nieistniejąca, po stronie Rosji).
Do 1807 roku teren ten należał do Królestwa Prus, (także II rozbiór czyli od 1793 do 1807 r.), później autonomiczne terytorium Wolne Miasto Gdańsk, obejmującego miasto Gdańsk i okolice (także obecną Nową Karczmę, Piaski), istniejące w latach 1807–1814. Po roku 1814 ponownie teren Królestwa Prus, zaś po 1919 już jako  Prowincja Prusy Wschodnie do 1939 roku. 30 kwietnia  1945 roku, Narmeln potem Neukrug zostają zdobyte przez Rosjan.
Dość historii … docieramy do cmentarza (od współczesnego kościoła, to ok. 1,14 km), oczywiście ulicą Piaskową.
Kolejna nieścisłość, która właściwie funkcjonuje wszędzie !
To nazwa tego miejsca, jako „cmentarz mennonicki”. Oczywiście teraz pięknie ogrodzony płotem z metalowych płaskowników, zbudowana jakaś współczesna kapliczka do odprawiania ceremonii pogrzebowych (do chwili obecnej, nie odbył się tu żaden współczesny pochówek) na „oczyszczonym” z nagrobków miejscu.
Właśnie, jakich nagrobków ?
Jak już wyżej wspomniano, dawny kościół/parafia należała wyłącznie do luteran. Nędzne resztki grobów, które pozostały po ogólnej dewastacji, wyraźnie o tym świadczą. Nie ma tu żadnych menonickich kontekstów, totalna czyjaś pomyłka czy przeinaczenie … i mamy bzdurny zapis. Nigdzie nie znalazłem jakiejkolwiek wzmianki jakoby byli tu mennonici.
Oczywiście na całym obszarze Mierzei Wiślanej, mennonitów można było spotkać ale co do tego miejsca nie ma żadnych danych.
Dosłownie kilka powtarzających się nazwisk Löwner, Wellm … reszta nie istnieje !
A mieszkali i byli tu chowani m. in. szkutnicy, rybacy, mieszkańcy rybackiej osady.
Także kolejna „informacja turystyczna” do schowka. Jest to cmentarz ewangelicki.
Z cmentarza (położonego na wydmie), rozciąga się wspaniały widok na Zalew Wiślany i Frombork, który położony jest w odległości „zaledwie” 10 km w linii prostej.
Zanim dotarliśmy na to miejsce, po drodze mijamy „liliowy” Domek Lidia, przy Piaskowej 50A. Jako, że wspieramy naszych sympatycznych znajomych, gorąco polecamy „liliową” miejscówkę Lidii Gołyńskiej. Zresztą co tu pisać ? W 2018 roku Lidia wspólnie z Karolem Okrasą delektuje się rybami/przetworami z nich, własnoręcznie sporządzanymi, nad Zalewem Wiślanym. Tym bardziej, ze Lidia pochodzi z rodziny rybackiej, do dzisiaj rodzina rybaczy w Piaskach.
Jak komuś mało atrakcji, to można przemierzyć „Szlak Joanny Chmielewskiej”, znanej polskiej pisarki, autorki popularnych powieści sensacyjnych, kryminalnych, komedii obyczajowych, a także książek dla dzieci i młodzieży. Chmielewska uwielbiała pobyty w Krynicy Morskiej czy Piaskach, szukając natchnienia do kolejnych powieści.
Oczywiście obecnie to najdalej wysunięte na Mierzei miejsce do letniego wypoczynku, no i oczywiście port rybacko-jachtowy.
 

Zapraszamy do galerii zdjęć: https://www.przewodnikelblag.pl/pl/gallery/18/

Opisy zdjęć:

   1. Granica strefy buforowej
  2. Granica strefy buforowej
  3. "plażowa" granica strefy buforowej od strony Zatoki Gdańskiej
  4. Jedziemy do Piasków
  5. Krótki odpoczynek
  6. Leśna strefa buforowa
  7. Wieża PO-31 (SG) [811] czyli przy Obiekcie Zautomatyzowanego Systemu Radarowego
      Nadzoru polskich obszarów morskich (ZSRN).
  8. Baza obozowa „Latarnia”, ZHR Okręg Staropolski
  9. Baza obozowa „Latarnia”, ZHR Okręg Staropolski
10. Pozostałości cmentarza
11. Pojedyncze nagrobki
12. Pojedyncze nagrobki
13. Destrukty
14. Tumba
15. Destrukty
16. Pojedyncze nagrobki
17. Pojedyncze nagrobki
18. Destrukty
19. Destrukty
20. Widok ogólny cmentarza
21. Widok na Zalew Wiślany z cmentarza, na horyzoncie Frombork
22. Widok na Zalew Wiślany z cmentarza, na horyzoncie Frombork
23. „liliowy” Domek Lidia, przy Piaskowej 50A
      Kontakt: https://www.facebook.com/profile.php?id=100063789390078
24. Neukrug (Nowa Karczma), widoczny kościół z 1884 r.
      Skan z:  https://www.aefl.de
25. Port rybacki
26. Port rybacki
27. Port rybacki
28. Panorama Neukrug, widok kościoła
      Skan z: https://www.bildarchiv-ostpreussen.de/suche/#!start=1
29. Port rybacki
30. Neukrug. Fragment mapy z 1623 roku. 1 Autor - Mercator Gerhard, 1512-1594.
      Opublikowana w Amsterdamie przez Hendricusa Hondiusa
      Skan z: https://www.davidrumsey.com
31. Neukrug. Fragment mapy z 1665 roku. Autor Blaeu Joan, 1596-1673
      Skan z: https://www.davidrumsey.com
32. Neukrug. Fragment mapy z 1893 roku. Skan z:    http://maps.mapywig.org/m/German_maps/ series/100K_KDR_Generalstabskarte/DRMC/KDR100_072_Braunsberg_ca1893_DRMC5820072c.jpg
33. Neukrug. Fragment mapy z 1910 roku.
      Skan z: http://maps.mapywig.org
34. Współczesne Piaski/Nowa Karczma
      Skan z: https://mapasamochodowa.com.pl/
35. Cmentarz w Piaskach
      Skan z: https://mapasamochodowa.com.pl/
36. Plan Neukrug
      Skan z:  https://www.aefl.de